احکام تنویناحکام تنوین، شیوه تلفظ تنوین با توجه به حروف بعد از آن را می‌گویند. ۱ - تعریفتنوین، یکی از نشانه‌ها در زبان عربی ، و بر سه قسم است: تنوین رفع؛ تنوین نصب؛ تنوین جر. تنوین، به لحاظ تلفظ، با نون ساکن فرقی ندارد، و از جهت احکام تجویدی نیز دارای حکم یکسان هستند. تنوین و نون ساکن، با توجه به حرفی که پس از آنها واقع می‌شود، مشمول یکی از احکام چهارگانه می‌گردند: ۲ - ادغامادغام: هرگاه نون ساکن یا تنوین پیش از یکی از حروف یرملون (ی، ر، م، ل، و، ن) بیاید، در آن حرف ادغام می‌شود؛ مانند: «من یقول» و «من ربکم». ۳ - اظهاراظهار: در لغت به معنای بیان و آشکارکردن، و در اصطلاح علم تجوید عبارت است از اخراج هر حرفی از مخرجش، بدون رعایت غنه (بدون اخفا)، یا اعطای حق حروف و اخراج آنها از مخرج خاص شان. نون ساکن یا تنوین، در صورتی که قبل از حروف حلقی (ها، عین، حا، همزه، خا) قرار بگیرند، باید اظهار شده و آشکارا تلفظ بشوند؛ یعنی زبان کاملا به محل حرف نون می‌چسبد، و این حرف، خود را ظاهر می‌سازد؛ مانند: «ینهون»، «من خسفنا» و «اجر عظیم». ۴ - اخفاءاخفاء: در لغت به معنای پوشاندن و پنهان کردن است، و در اصطلاح تجوید ، کم اعتمادی بر مخرج حرف یا پنهان کردن حرف هنگام تلفظ آن در شرایطی خاص است. هرگاه پس از تنوین یا نون ساکن، یکی از حروف اخفا قرار گیرد، نون به شکلی خفیف بین اظهار و ادغام و با حالت غنه بدون تشدید ادا می‌شود؛ مانند تلفظ نون و تنوین در «انتم، تنجی، منکم، ینصر، من تاب، جنات تجری و خالدا فیها». در اجرای حکم اخفا فرقی نمی‌کند حرف اخفا و نون در یک کلمه باشند یا در دو کلمه (در مثال‌های فوق دقت شود). کیفیت اخفا، از جهت پرحجمی و کم حجمی، به حروف اخفا بستگی دارد؛ اگر حروف اخفا از حروف استعلا باشد، اخفا پرحجم است، و اگر از حروف استفال باشد، اخفا کم حجم و رقیق خواهد بود. ۵ - اقلاباقلاب: در لغت به معنای برگرداندن چیزی است، و اصطلاحا به قراردادن یک حرف به جای حرف دیگر گفته می‌شود. اگر نون ساکن یا تنوین قبل از حرف «با» قرار گیرند به حرف «میم» تبدیل می‌شوند؛ مانند: «ان بورک» که خوانده می‌شود: «امبورک» و «علیم بذات الصدور» که خوانده می‌شود: «علیمم بذات الصدور». [۳]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۵.
[۴]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۲.
[۵]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۱.
[۶]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۱.
[۷]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۱۹.
[۸]
محیسن، محمدسالم، الرائدفی تجویدالقرآن، ص۱.
[۹]
محیسن، محمدسالم، الرائدفی تجویدالقرآن، ص.
[۱۰]
دانی، عثمان بن سعید، ۳۷۱ - ۴۴۴ق، التحدیدفی الاتقان والتجوید، ص۱۱.
[۱۱]
نصر، عطیه قابل، غایة المریدفی علم التجوید، ص۱۶.
[۱۲]
ابوسلیمان، صابرحسن محمد، عمدة البیان فی تجویدالقرآن، ص۳.
[۱۳]
بن شیخنا، محمد احمد، الموسوعة علی البحث المفیدفی التجوید، ص۱۳.
[۱۵]
حنفی، جلال، ۱۹۱۵-، قواعدالتجویدوالالقاءالصوتی، ص۲۴.
۶ - عناوین مرتبطادغام ، اخفا ، اظهار ، اقلاب . ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «احکام تنوین». |